Cân bằng, thăng bằng và những kẻ không bình thường

Từ lời góp của ba huấn luyện viên (HLV) về một số mẹo lặn scuba, tôi xin trích về chuyện cân bằng và thăng bằng của thợ lặn, để bạn đọc tham khảo.

Cân bằng (cân bằng trung tính, Buoyancy).

Kỹ năng cân bằng giúp thợ lặn (Diver) ở trong trạng thái lơ lửng trong nước mà không cần sự tích cực của họ, nhằm giữ cho cơ thể của họ không nổi không chìm.

Để cân bằng thì một trong các việc cần làm là lặn với một BCD xẹp và một trọng lượng chì tối thiểu – ở mức mà cấu trúc của cơ thể Diver cùng các thiết bị mà họ đang sử dụng chấp nhận: Đeo đầy đủ trang, thiết bị và bình lặn đầy khí, bạn xuống nước, xả hết khí trong BCD, không cụ cựa, không hít thở sâu. Nếu chìm tới mức ngang trán thì chì của bạn đã vừa đủ. Bạn đã “cân” xong.

Nếu bạn xài bình lặn vỏ thép thì có lẽ ổn rồi, vì độ nổi khi rỗng của bình thép luôn luôn âm, nhưng với bình nhôm thì chưa chắc, bởi nó có độ nổi dương khi gần hết khí. Cụ thể bình thép 12 lít có sức nổi khi rỗng là -1,2 kg, bình nhôm AL80 (11 lít) có sức nổi khi rỗng là +1,8 kg.

Do vậy, HLV khuyên nên “cân” ở độ sâu 5 mét với bình lặn gần rỗng. Bạn cứ việc rong chơi dưới đáy biển với lượng chì mà bạn đã quen thuộc, và dừng ở độ sâu 5 mét, cho tới khi bình lặn còn chừng 50 bar, thì tiến hành “cân”: Xả hết khí trong BCD, bạn bớt một cục chì 0,5 kg và cảm nhận sự cân bằng trong một phút. Bạn tiếp tục bớt/thêm chì và cảm nhận trong một phút cho mỗi lần, cho tới khi đạt được cân bằng. Bạn đã “cân” xong.

Nếu bạn không sẵn cục chì 0,5 kí cùng bình lặn gần rỗng, thì bạn có thể “cân” bằng cách “đối chiếu ảo/cảm nhận” với cục 1 kí, với sự hỗ trợ của Divemaster.

Nhưng tại sao nhiều Diver chỉ cần “cân” ở bề mặt là ổn rồi? Theo HLV, với Divers có cấu trúc cơ thể “không bình thường” (những kẻ “nằm ngoài” thống kê của giáo án) sẽ phải chấp nhận nhiều thủ tục hơn so với Divers có cấu trúc cơ thể “phổ cập” (những kẻ “nằm trong” thống kê của giáo án). Ngoài ra, HLV khuyên mọi Diver nên “cân thêm” ở độ sâu 5 mét thì mới hoàn toàn “ăn chắc”.

Thăng bằng (trim).

Thăng bằng là việc cơ thể Diver nằm ngang bằng trong nước một cách tự nhiên, tức bạn không cần nỗ lực điều chỉnh “cái sự thăng bằng” của mình. Trong lúc lặn mà lúc nào cũng đầu cao chân thấp (trừ phi có lí do “chính đáng”) thì bạn sẽ không hoàn toàn được thoải mái.

Tại sao bạn lại không thăng bằng? Những Diver có trọng tâm nằm ở vùng thắt lưng và họ đeo chì ở đó là ổn, nhưng có khối kẻ đeo vậy thì bị “ngỏng đầu”, tức trọng tâm của anh này bị “xích lên” phía đầu (do cấu trúc cơ thể của anh ta chứ nào phải tại lỗi của anh ta).

Với Divers này, HLV khuyên họ hãy tự xác định trọng tâm của mình. Theo nguyên lý về mô men trọng lực hay lực đòn bẩy, thì “một pound chì đặt ở vị trí sai sẽ tác động rất lớn về thăng bằng của thợ lặn”: Thay vì đeo tất tật chì ở vùng thắt lưng, bạn lấy ra một cục 0,5 kí (kẹt quá thì đành 1 kí vậy) và giữ nó trong lòng bàn tay. Trong khi rong ruổi, đầu tiên bạn giữ cục chì này ở vùng thắt lưng và cảm nhận trong một phút để “ôn lại chuyện cũ”. Rồi bạn đưa lên vùng ngực và cảm nhận trong một phút, rồi ngang mặt, rồi duỗi thẳng cánh tay về phía trước.

Khi đã cảm nhận được sự thăng bằng và không thăng bằng tại các vị trí khác nhau, bạn hãy nghĩ cách chuyển một số chì lên phía trên. Chuyển tới vị trí nào và chuyển bao nhiêu chì sẽ do bạn tự quyết.

Lời góp của NST: Cục chì cần dịch chuyển sẽ gá vô chỗ nào? Vị trí thấp nhất chính là đai chì đeo ở vùng thắt lưng, và (tùy từng loại BCD) cao hơn chút xíu là 2 túi chì “dễ dàng giật ra trong tình huống khần cấp” nằm hai bên sườn của BCD; cao hơn nữa là 2 túi chì nằm phía sau lưng của BCD (túi đựng chì “dằn BCD”); cao hơn nữa thì BCDs đều … hết túi. Với những BCD có 2 đai gá bình lặn thì bạn có thể đeo túi chì (tự chế) vào đai phía trên. Muốn cao hơn nữa thì … từ từ tính tiếp.

Lời kể của HLV Hùng: Có lần HLV Hùng dẫn một “cô tây” đi lặn. Cô này có cơ thể thấp bé nhưng đeo cả chục kí chì, trong đó 2 cục đeo trên vai (HLV Hùng không để ý là cô ta gá vào vai bằng cách nào), 2 cục đeo đâu đó ở vùng ngực, số còn lại “bỏ tùm lum” vô các chỗ khác. Với hàng trăm cú lặn và nhiều cú lặn thâm nhập (coi Dive Log), ắt hẳn cô ấy đã cân đo đong đếm chì khá tỉ mỉ rồi. Ảnh tiếc là không chụp hình vị khách này để kỉ niệm về một thợ lặn “không bình thường”.

H1-2: "tút se" (bao đạn) cuối cùng của người lính cuối cùng (vui).

H3: Diver này đeo chì ở đâu ta (vui)?