Khảo sát bờ biển từ Phan Thiết đến Nha Trang

Tình hình là đầu tháng 8 này hai thành viên của nhóm là ComputerBoy và TchyA đã có chuyến khảo sát các điểm lặn từ Phan Thiết đến Nha Trang nhân dịp du lịch hè cuối năm học: từ Mũi Né, ra đảo Phú Quý, lên Cà Ná, đến Hòn Mun, Hòn Chồng ở Nha Trang.

Mũi Né

Đi từ dưới lên trên, chuyến khảo sát bắt đầu từ khu du lịch Mũi Né vào ngày 27/7. Xem trên ảnh vệ tinh thấy khu vực resort mình ở (Lotus Muine Resort & Spa) có đá ngầm, mình và TchyA hi vọng sẽ có những khám phá thú vị, nhưng không may là cơn bão Số 4 (Vicente) vừa mới hoành hành xong vài ngày trước đó đã để lại một vùng biển lạnh cóng đầy tảo và sóng lớn khiến cho nước biển đục ngầu. Sóng lớn của bão đã cuộn làn nước lạnh và màu mỡ từ dưới đáy lên (hiện tượng nước trồi - upwelling) nhiều đến độ sóng sóng bạc đầu đưa từng mảng từng mảng bọt trôi dạt lên bờ. Thấy vậy, cả đoàn du lịch chẳng ai dám/thèm xuống biển... trừ 2 tên dị nhân cứ lao thẳng ra ngoài khơi.

Chỉ với quần bơi và kính bơi, mình cùng TchyA lao xuống làn nước lạnh để được cảm nhận cái cảm giác "lạnh ngoài da" thật ấn tượng: Da và tay chân mình cảm thấy lạnh cóng nhưng thân nhiệt bên trong vẫn ổn định. Một kẻ ốm nhom và sợ lạnh như mình mà có thể chịu được cái lạnh cóng đó trong 15-20 phút thì quả là thượng đế thật tuyệt vời! Khoảng thời gian 15-20 phút đó đã đủ cho tụi mình vượt qua vùng sóng vỡ và lặn xuống khảo sát đáy biển. Vừa cắm đầu xuống nước, mình đã nhận được cái bất ngờ thứ hai, đó là lần đầu tiên mình lặn vào một chỗ hoàn toàn tối tăm như vậy. Lặn nước đục ở các bãi biển thì đã nhiều, tuy bên trên không thể nhìn thấy đáy nhưng khi xuống dưới thì vẫn thấy được đáy cát và cảnh vật xung quanh (dù bán kính có thể dưới 1m). Chỉ có lần này mới là lần đầu tiên mình xuống đáy một cách hoàn toàn mò mẫm, không thấy đáy cát, không thấy ánh sáng bên trên, đen như mực! Tầm nhìn kém (có thể nói là bằng không) và sóng lớn đã khiến cho độ sâu 2-3m lúc đó trở thành một cái hố sâu thăm thẳm (và không kém phần rùng rợn). Khi cơ thể bắt đầu run báo hiệu cho sự giảm thân nhiệt bên trong, tụi mình bơi vào bờ và nhảy ùm xuống hồ bơi của resort... mà tưởng như đang nhảy vào một suối nước nóng! Quả thật là "trong cái rủi có cái may" khi được khám phá những điều không tưởng tượng nổi, và đã hiểu làm sao mà các freediver vẫn có thể thản nhiên ngụp lặn bên dưới mặt băng.


Ngày hôm sau ra biển Hòn Rơm, sóng đã lặng hơn gấp nhiều lần, nước đã bớt lạnh, nhưng trong nước biển vẫn còn rất nhiều sinh vật phù du hình tròn (cầu) chẳng rõ là giống chi.

Đảo Phú Quý

Ngang với Mũi Né là đảo Phú Quý, hay Cù lao Thu, Cù lao Khoai Sứ, cách Phan Thiết 100km về phía đông. Ở đây cũng có rất nhiều thứ để khám phá, nhưng một lần nữa ông trời lại nổi cơn bão tố đuổi tụi mình về đất liền trong vòng 24 tiếng đồng hồ. Tối 28/7 tụi mình lên tàu Quê Hương 2 ra đảo, sáng sớm tới nơi tranh thủ đi một vòng quanh đảo và khảo sát 3 điểm lặn (lặn thực tế 1 điểm), đến chiều tối lại xách túi lên tàu Bình Thuận 16 quay về để tránh áp thấp đang hình thành ngoài khơi của Philippines (tiền thân của bão Saola). Khác với Côn Đảo và Phú Quốc có đường hàng không để về trong trường hợp khẩn cấp, ở Phú Quý mà bị kẹt tàu thì chỉ có nước đợi, đợi và đợi mà thôi. Tuy chỉ có một ngày nhưng chuyến khảo sát cũng khá thành công nhờ có sự hướng dẫn nhiệt tình của em SV CNTT Đ.H.Phúc.


Điểm khảo sát đầu tiên là vịnh Triều Dương với bãi cát dài uốn lượn rất ngoạn mục. Nằm ở bờ nam của đảo, chếch hướng đông nam, vịnh Triều Dương hứng cả gió Tây Nam (mạnh) lẫn gió Đông Bắc (yếu) khiến cho dòng chảy cùng với hình thù của bãi cát thay đổi quanh năm. Mùa này gió Tây Nam thổi mạnh qua eo biển giữa đảo chính và Hòn Tranh (hiệu ứng Bernoulli - gió lùa khe hẹp) tạo thành dòng dọc bờ chảy mạnh đẩy cát sang hướng đông bắc vẽ nên cái "lưỡi cát" dài uốn ngược vào trong (vùng bao bởi nét chấm trắng trên ảnh vệ tinh). Cái "lưỡi cát" cong đó tạo nên một "tiểu vịnh" êm đềm lặng sóng giữa ba bề sóng gió cuồn cuộn. Và những thảm tảo biển trong cái vịnh đó đã đánh lừa tụi mình khi đứng trên bờ mà trầm trồ "À, chỗ này sâu thiệt, chắc wall dive được đây!?" để rồi nhảy xuống mới biết là nước cạn chỉ tới ngang mông! :D Đây là lần đầu tiên mình được tận mắt chứng kiến hiện tượng trôi dạt dọc bờ (longshore drift) là kết quả biến đổi địa hình do các dòng dọc bờ gây nên. Bên ngoài cái tiểu vịnh này có nhiều đá ngầm (có thể có san hô) nhưng tụi mình đã không thể khảo sát được do dòng chảy quá mạnh.


Tiếp theo là bãi Lạch Chỏi với thảm cỏ biển rộng mênh mông và nghe Phúc nói có rất nhiều san hô. Nằm ở bờ tây nam của đảo, bãi Lạch Chỏi hứng trọn ngọn gió Tây Nam để biến lạch nước nhỏ giữa 2 thảm cỏ biển thành một dòng rút mạnh hướng thẳng ra khơi. Muốn tránh dòng rút nên tụi mình đã cố công bò lỏm bỏm trên cái bãi cạn đầy cỏ biển đó, nhưng không ngờ là nó rộng quá nên đi giữa đường đành phải quay trở lại... chạy sang điểm khảo sát chính của kỳ này... Bãi Nhỏ - Gành Hang. Nghe Phúc nói là cả dọc bờ biển phía tây và tây nam này có rất nhiều san hô đẹp, nhưng mùa này thì hầu như không thể ra ngoài được. Ngược lại, vào mùa gió Đông Bắc thì ở đây nước lặng như hồ, ta có thể thoải mái bơi lặn, và bấy giờ thì các lạch nước trở thành nơi neo đậu cho những chiếc thuyền (như trong ảnh vệ tinh).


Bãi Nhỏ - Gành Hang(**) là điểm cuối cùng, cũng là điểm khảo sát chính trên đảo Phú Quý. Nằm ở bờ đông gần góc đông nam của đảo, bãi Nhỏ mùa này nhận gió Tây Nam thổi nhẹ từ bên kia qua. Tận dụng dòng dọc bờ yếu, tụi mình đã lặn dòng chảy (drift dive) từ bãi Nhỏ xéo ra phía hòn đá gần gành Hang rồi vòng ngược dòng trở vô (như đường vẽ trên ảnh vệ tinh; ảnh đã được quay 90 độ). Nhưng tiếc là do sức ép về thời gian (chiều tối phải về đất liền) nên mình đã mang theo máy chụp hình dưới nước... mà quên gắn pin (do tối qua tháo ra để sạc)! Trên đường bơi ra, tụi mình khá lưu luyến với những hòn đá và hố đá kì vĩ tạo nên một địa hình phong phú ngay bên dưới (san hô thì không phong phú lắm). Mang theo hệ thống phao tiêu tự chế, mình đo thấy 3 mét, 5 mét, rồi tới một cái hố 8 mét bên cạnh hòn đá đã chọn sẵn làm đích, tụi mình "thả neo" xuống đó để tập lặn cắm đầu xuống. Cả hai chỉ xuống tới thềm đá ở độ sâu 5 mét để ngắm cái hố sâu 3 mét bên dưới thôi, chứ lần đầu lặn sâu trong một ngày khảo sát mệt mỏi này, không ai được phép mạo hiểm xuống dưới đó. Khi ngược dòng nước bơi vào bờ, TchyA đã phát hiện ra một điều hết sức quan trọng, đó là bơi kiểu cá heo với chân nhái trên mặt nước rất hiệu quả (so với kiểu vẩy chân luân phiên).


Bên trái của bãi Nhỏ là gành Hang (như hình bên). Gành Hang bao gồm hai bức tường đá chồm ra biển, tường đá đen bên trái và tường đá đỏ bên phải kẹp lấy một cái lạch cạn ở giữa. Và phần nhô ra của hai bức tường này bao lấy một cái tiểu vịnh có "thành cao hào sâu", địa hình rất hấp dẫn.

Tiểu vịnh Gành Hang, chụp từ bên vách đá đen.

Đá đen thì cứng, còn đá đỏ thì đang phong hoá thành đất đỏ. Nên khi leo thì chớ có bám/đạp vào đá đỏ!

Có lẽ đá đỏ, đá đen và địa hình là những đặc sản của Phú Quý.



Cà Ná


Từ Phan Thiết đi lên khoảng 100km, mình dừng chân ở khách sạn Cà Ná để khảo sát vùng biển có san hô ven bờ đầu tiên (tính từ trong nam ra). Nằm trong khu bảo tồn Hòn Cau - Vĩnh Hảo (*), Cà Ná - Hòn Cau - Vĩnh Hảo tạo nên một tam giác với nhiều loài san hô, cá, sứa, rong tảo. Tuy nhiên, trong những ngày này, ảnh hưởng của bão Số 4 vừa rồi và áp thấp nhiệt đới đang hoành hành ngoài khơi đã làm cho sóng to gió lớn dữ dội. Trong 2 ngày ở đây, tận dụng dòng dọc bờ khá mạnh, mình làm 2 chuyến lặn dòng chảy như hình vẽ trên ảnh vệ tinh.

Chuyến thứ nhất vòng qua mũi đá ngăn cách khu du lịch (bên trái ảnh) với khu nhà dân (bên phải ảnh). Chuyến này mình đi vào buổi chiều ngay lúc nước ròng hết cỡ nên việc vượt qua bãi cạn là hết sức khó khăn. May nhờ phát hiện của TchyA ngoài Phú Quý mà mình đã ứng dụng cách vẫy chân cá heo (với nhịp độ nhanh) để lao ra ngoài vượt qua vùng sóng vỡ (biên giới giữa bãi cạn và triền dốc của rạn san hô). Ngay trong bãi cạn cũng đã có nhiều loài san hô đủ màu sắc rồi, nhưng phải lo "rình sóng" và chiến đấu với sóng nên chẳng có thời gian ngắm kỹ. Ra ngoài thì mình thấy có nhiều san hô khối và nhiều tảng đá mọc lên giữa bãi cát tạo nên một địa hình thú vị. Tuy nhiên, khi vào bờ thì mình lại bị con sóng xô vào một khối đá... để san hô cào trầy bụng! Nếu khi ra, mình nằm trong bãi cạn có thể chủ động "rình" lúc sóng yên để luồn lách được, thì khi vào từ vùng nước sâu và không biết trước địa hình bãi cạn, mình đã không thể chủ động tránh né được san hô.

Chuyến thứ hai, rút kinh nghiệm từ chuyến trước, mình đi vào buổi sáng khi nước còn cao, và ra vào qua những lạch/bãi cát chứ không vượt bãi cạn nữa. Tuy sóng lớn tạo nên dòng rút ở những lạch này, nhưng với sự hỗ trợ của chân nhái thì mình đã không gặp khó khăn gì khi ngược dòng quay vào bờ. Mình xuất phát từ Trạm dừng chân Mai Linh và xuôi dòng về bãi cát KS Cà Ná. Ở nửa đoạn đường đầu, mình thấy hầu như toàn là san hô cành. Trên đường đi, do sóng lớn cuộn cát lên làm tầm nhìn rất kém nên từ xa thì mình chỉ có thể xác định san hô qua tiếng lách tách của nó. Cứ đáy cát rồi lại san hô rồi lại đáy cát, hễ nghe tiếng lách tách càng lúc càng to thì biết là đang tiến tới một đám san hô. Những đám san hô cành thì kêu rất to, nhưng những hòn đá san hô khối thì hầu như không kêu (bị tiếng sóng át mất), nên có lần mình đang bơi dưới đáy cát thì bỗng thấy có cái bóng đen đen phía trước, chưa kịp nhận dạng mà tay đã chạm phải một tảng đá dựng đứng ngay trước mặt. Dòng chảy kết hợp với nước đục đã khiến mình phải "một đi qua, đầu không ngoảnh lại", bởi có mấy lần lướt qua những khối san hô đẹp liền quay lại để tìm mà hoàn toàn vô vọng. Ngay trước khi vào bãi cát của KS Cà Ná thì mình thấy một con sứa rất to (có màu hơi đỏ thì phải) đang treo mình vào một khối san hô bay phấp phới trong dòng nước rút như một con diều vậy. Nhưng hiển nhiên là cũng chỉ có thể lướt qua chứ không thể dừng lại chiêm ngưỡng nó được.

Ngoài ứng dụng lặn dòng chảy, bơi cá heo với chân nhái trên mặt nước, mình còn ứng dụng được kinh nghiệm "lạnh ngoài da" nữa. Kết hợp với hoạt động bơi dưới nước (dynamic apnea), mình đã duy trì được thân nhiệt để vượt qua 20-30 phút trong làn nước lạnh cóng do ảnh hưởng của bão và áp thấp nhiệt đới.

Vào buổi chiều, mình đi vòng qua biển bên Vĩnh Hảo thì thấy nước triều rút đã làm trơ lên những bãi san hô cành và đá lởm chởm:



Đi một đoạn thì lại thấy những bãi cạn nhô lên toàn xác san hô cành phơi xương trắng.


Trên đó, mình thấy một con sứa to đúng bằng con sứa mình đã thấy hồi sáng (cỡ cái máy laptop). Tuy nó bị mắc cạn nhưng hãy vẫn còn thở đều đặn, đợi con nước lớn lên sẽ trở lại với biển khơi.


Trong một vũng nước ở đó, mình cũng thấy một đơn thể san hô cành nguyên vẹn.

Nhờ đó mình mới biết được là đám san hô cành ngoài kia là quần thể gồm những đơn thể độc lập nên chúng mới nhúc nhích theo con sóng tạo ra tiếng kêu lớn đến vậy. (Lúc trước, thấy chúng nhúc nhích, mình cứ tưởng là "có vài cành bị gãy!")

Và một cái phá (lagoon) tạm trên bãi cạn đó cũng không kém phần đa dạng sinh học.




Cũng trên những bãi xác san hô này, mình được chứng kiến cảnh người dân đem xẻng ra xúc san hô đưa lên bãi cát để phơi khô và đóng bao đưa đi... hằng xe tải (chẳng biết tiêu thụ ở đâu!?)



Không chỉ có san hô cành (chủ yếu xúc trên bãi cạn) mà cả san hô khối cũng bị đục đem lên phơi...


Mặc cho bảng "cấm khai thác..."


Họ vẫn bày bán san hô ngoài đường! (Nhuộm xanh nhuộm đỏ lên bộ xương của những cây san hô tội nghiệp.)



Nha Trang

Rời Cà Ná, mình đi thẳng lên Nha Trang để kết thúc chuyến khảo sát. Đầu tiên là mình mua "gói bơi" của Vinadive để lặn vo, nhưng không ngờ là 1 giờ đồng hồ cho mỗi lần lặn lại quá ngắn cho dân lặn tự do!

Lần đầu tiên, mình vừa xuống là đã gặp ngay bạn lặn... một chú cá lau kính cứ bám sát lấy chân mình. Lắp đặt xong hệ thống phao & dây tiêu, bái bai bạn cá, mình theo dây lặn xuống độ sâu 10 mét... qua 3-5m, một làn nước hơi lạnh, đến 8-10m, mình bị sốc nhiệt khi chạm phải làn nước lạnh thứ hai khiến thao tác thông tai Frenzel của mình trở nên lúng túng và vô hiệu. Mặc dù chỉ mới xẹp có nửa phổi thôi nhưng mình đã chẳng thể nào lấy hơi lên miệng để thông tai được. Còn hai lỗ mũi thì bị áp suất âm trong khoang mũi-miệng làm xẹp lép lại (do mình bóp mũi liên tục để thông tai liên tục từ trên xuống). Nhớ là hồi nãy lúc mình đi theo triền dốc của rạn san hô xuống từ từ cũng đến gần 10m mà đã không gặp tình trạng này. Vấn đề là khi xuống thẳng với da trần, mình đã không chịu được cái sốc nhiệt lần 2. Loay hoay một tí thì đã hết giờ...

Đến lần lặn thứ hai thì mình đành phải mượn cái áo lặn 3mm của dân scuba để mặc vào. Nhờ thế mà không bị sốc nhiệt, nhưng vẫn chưa được thoải mái lắm. Mấy hôm nay qua bao nhiêu chỗ mà chưa được quay cảnh đã khảo sát, nên bây giờ tranh thủ rút máy ra thu hình làm kỷ niệm:

Đây là một hòn đá ngay dưới chỗ tàu đậu.


Còn đây là hệ thống phao & dây tiêu của mình (xuống sâu 8 mét).


Qua đoạn phim trên mình mới thấy rõ sự hấp thụ màu đỏ của nước biển: Dây đánh dấu trên mặt nước còn nguyên màu đỏ, khi xuống cái thứ 2 (-3m) thì thành đỏ sẫm, đến cái thứ 3 (-5m) thì thành hoàn toàn đen kịn!


Và trên chuyến tàu này, mình cũng gặp một spearfisher người Úc đang học... scuba! Thật là ngược, quá ngược với nhóm mình, toàn những người học scuba trước rồi mới tập lặn tự do.

Vào bờ, mình khảo sát kỹ lại bãi biển Nha Trang và thấy rằng tuy ở gần bờ thì bãi cát dốc nhanh xuống khoảng 3m nhưng từ khoảng 5m chỗ dãy phao hiệu ra ngoài thì hầu như không còn sâu thêm nữa, ra mấy trăm mét cũng chỉ 5-6m thôi. (Độ sâu này là lúc nước ròng, khi nước lớn có thể lên thêm 1,5m đến 2m nữa.) Và đi trong lúc gió bão thế này mới biết là vịnh Nha Trang được che chắn rất tốt nên hầu như lúc nào cũng yên bình. Còn tầm nhìn thì biến động từ 4m ở vùng nước sâu (xa đáy) xuống cỡ 2m khi gần đáy. Và cũng như bao lần trước, giữa bãi biển trống trơn thì cái thú lớn nhất của mình là lần theo các cọc và lưới để chơi. Nhưng lần này là lần đầu tiên mình bắt gặp một cái lưới đang sử dụng, có cả phao, cờ hiệu trên mặt nước. (Hồi đó giờ toàn gặp cọc và/hoặc lưới bỏ hoang.)

Cuối cùng, trước khi về TP.HCM, nhờ ảnh vệ tinh Google mà mình phát hiện ra một bãi lặn ngay trong bờ vịnh Nha Trang, đó là Bãi Dương - Hòn Chồng.


Như trong ảnh vệ tinh, bãi biển Hòn Chồng không dốc như chỗ khác mà lài dài ra ngoài với hai bên là hai bãi cạn rất rộng có cỏ biển, san hô cứng và san hô mềm đủ màu sắc chỉ cách mặt nước từ nửa mét đến 2 mét. Ở giữa bãi san hô bên phải có mấy hòn đá nhô lên (mấy chấm trắng trong ảnh) tạo thành một "cổng đá hẹp", mình phải uốn người kiểu cá heo mới qua được mà không bị đụng chân. Ra ngoài chỗ hòn Chồng (mũi đá nhô ra biển bên góc trên phải) thì có tường đá khá hấp dẫn... Nhưng mình thử cắm đầu đi xuống theo nó thì mới được khoảng 3m đã thấy một vùng nước đục ngầu, như đang đi vào nơi vô định!? Đi chậm lại thì mới biết là đã hết tường đá và đến triền đá dốc... nước đục như thế suốt ra tới đáy cát (-5m). Vậy là ở Hòn Chồng, tuy bên trong nước trong vắt nhờ rạn san hô, nhưng ra ngoài thì vẫn đục như thường, và đáy cát thì vẫn ở độ sâu chung là 5 mét.

Vậy là ở Nha Trang, muốn lặn sâu hơn 5-7m thì buộc phải ra đảo thôi!

Cập nhật hình ảnh Bãi Dương - Hòn Chồng (8/9)
Cuối tuần vừa rồi (8-9/9), nhân dịp ra Nha Trang mình đã chụp hình, quay phim lại quang cảnh Bãi Dương - Hòn Chồng trên và dưới nước như sau.

Biển Bãi Dương - Hòn Chồng lặng sóng do thềm cát & san hô cạn trải dài, ra tới hòn Bò ngoài kia (giữa hình bên) vẫn chỉ tới ngang ngực. Bên dưới hòn Bò là một "cổng đá hẹp" ngầm dưới nước. Từ hòn Bò đi ra thì nền cát dốc nhanh xuống sâu 5m với nhiều đá ngầm lớn ở khoảng ngang với hòn Chồng.

Từ trong bờ ra tới hòn Chồng, bãi cạn san hô và địa hình đá khối như sau: (Thực ra các clip được quay theo chiều ngược lại, từ ngoài hòn Chồng vào, nên chiều di chuyển trong các clip đều đi từ ngoài vào.)

Bơi ("snorkeling" without snorkel) ở bãi cạn san hô. Rạn san hô với nhiều loài phong phú và đẹp vậy mà có bọn ác dám gán cho nó cái tên "bãi san hô chết" và đang rắp tâm giết chết nó với âm mưu san lấp các rạn san hô làm bãi đáp cho CLB Diều bay!!!


Lặn qua "cổng đá hẹp" bên dưới hòn Bò. (Dù đã chú ý nhưng khi đưa tay qua cổng đá, vẫn bị đụng tay làm khung hình bị rung lắc mạnh!)


Vừa qua "cổng đá hẹp" (phía gần bờ) thì gặp một đàn cá lấp lánh.


Ngoài cùng, ngang với hòn Chồng là những khối đá ngầm lớn, nhưng nước biển khá đục.
______________________________

(*): Khu bảo tồn Hòn Cau - Vĩnh Hảo được đề xuất từ năm 1995, nhưng mãi tới tháng 9/2011 mới được "ra mắt"!

(**): Về "Gành Hang", theo Phúc, người ở đảo Phú Quý, thì Gành Hang là cả vùng bờ biển trải dài từ mũi đá phía đông vịnh Triều Dương đến bức tường đá bên trái bãi Nhỏ. Còn trong bài viết này thì mình gọi bờ biển đó là vùng "Bãi Nhỏ - Gành Hang", tức vùng đất có tên Gành Hang ("Gành" viết hoa), để phân biệt với gành đá có hang cạn bên dưới, mình gọi là gành Hang ("gành" không viết hoa).